اتوماسیون به معنای استفاده از فناوری‌ها و سیستم‌های خودکار برای انجام وظایفی است که قبلاً توسط نیروی انسانی انجام می‌شدند. در دهه‌های اخیر، با پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی (AI)، یادگیری ماشینی، رباتیک و اینترنت اشیا (IoT)، اتوماسیون به بخش‌های متعددی از صنعت و کسب‌وکارها راه یافته است. این روند موجب نگرانی بسیاری از افراد شده، زیرا تصور می‌کنند که مشاغل سنتی از بین خواهند رفت و نرخ بیکاری افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر، برخی معتقدند که اتوماسیون فرصت‌های شغلی جدیدی خلق خواهد کرد و به رشد اقتصادی کمک می‌کند.
اما آیا اتوماسیون بیشتر باعث بیکاری می‌شود یا فرصت‌های جدیدی را ایجاد می‌کند؟ پاسخ به این سؤال نیازمند بررسی دقیق تأثیرات مثبت و منفی این روند بر بازار کار و آینده شغلی افراد است. در این مقاله مجله اینترنتی مولهر، به بررسی این موضوع از زوایای مختلف می‌پردازیم.
۱. تأثیر اتوماسیون بر از بین رفتن مشاغل سنتی
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در مورد اتوماسیون، حذف برخی از مشاغل سنتی است. بسیاری از صنایع، به ویژه آن‌هایی که وابسته به نیروی کار تکراری و کم‌مهارت هستند، با پیشرفت اتوماسیون، دچار تغییرات اساسی شده‌اند.
الف) جایگزینی کارگران با ربات‌ها و ماشین‌آلات
- در کارخانه‌ها و صنایع تولیدی، ربات‌ها می‌توانند کارهای سنگین، خطرناک و تکراری را با دقت و سرعت بیشتر نسبت به نیروی انسانی انجام دهند.
- در بخش‌های خدماتی مانند صندوق‌داری، پذیرش، و خدمات مشتریان، چت‌بات‌ها و سیستم‌های خودکار جایگزین کارکنان انسانی شده‌اند.
ب) کاهش نیاز به نیروی کار در برخی مشاغل
- در صنعت حمل‌ونقل، توسعه خودروهای خودران می‌تواند موجب کاهش نیاز به رانندگان تاکسی، کامیون و پیک‌های موتوری شود.
- در بخش مالی، الگوریتم‌های معاملاتی و نرم‌افزارهای حسابداری خودکار به تدریج جایگزین نیروی انسانی در برخی امور مالی و بانکی می‌شوند.
ج) افزایش بیکاری در مشاغل کم‌مهارت
- افرادی که مهارت‌های تخصصی ندارند و عمدتاً در مشاغل یقه‌آبی (کارهای فیزیکی و کارگری) مشغول به کار هستند، بیشترین آسیب را از اتوماسیون خواهند دید.
- مناطقی که اقتصاد آن‌ها وابسته به صنایع قدیمی و کارگران خط تولید است، ممکن است با افزایش نرخ بیکاری مواجه شوند.
۲. ایجاد فرصت‌های شغلی جدید با اتوماسیون
با وجود تأثیرات منفی اتوماسیون بر برخی مشاغل، این فناوری می‌تواند فرصت‌های جدیدی را نیز ایجاد کند. هر انقلاب صنعتی در طول تاریخ ابتدا برخی مشاغل را از بین برده، اما در مقابل شغل‌های جدیدی را به وجود آورده است.
الف) مشاغل مرتبط با توسعه و نگهداری فناوری‌های اتوماسیون
- با افزایش استفاده از ربات‌ها و سیستم‌های هوشمند، نیاز به مهندسان هوش مصنوعی، برنامه‌نویسان، متخصصان داده و تکنسین‌های رباتیک افزایش می‌یابد.
- شرکت‌ها به نیروی انسانی متخصص برای مدیریت، تعمیر و بهبود سیستم‌های اتوماسیون نیاز خواهند داشت.
ب) فرصت‌های جدید در اقتصاد دیجیتال و مشاغل مبتنی بر فناوری
- پیشرفت اتوماسیون موجب رشد کسب‌وکارهای آنلاین، فریلنسری، تولید محتوا، بازاریابی دیجیتال و تجارت الکترونیک شده است.
- کارآفرینی دیجیتال افزایش یافته و بسیاری از افراد از طریق پلتفرم‌های آنلاین، کسب‌وکارهای خود را راه‌اندازی می‌کنند.
ج) تمرکز بر مهارت‌های انسانی که قابل جایگزینی نیستند
- خلاقیت، هوش هیجانی، مدیریت، نوآوری و تفکر انتقادی از جمله مهارت‌هایی هستند که اتوماسیون نمی‌تواند جایگزین آن‌ها شود.
- مشاغلی که نیاز به ارتباطات انسانی، حل مسائل پیچیده و تفکر استراتژیک دارند، همچنان موردنیاز خواهند بود.
۳. تأثیر اتوماسیون بر تغییر مهارت‌های شغلی
با ورود فناوری‌های جدید، بسیاری از مشاغل دستخوش تغییر شده‌اند و کارگران برای سازگاری با این تغییرات باید مهارت‌های جدیدی را یاد بگیرند.
الف) نیاز به آموزش‌های جدید و مهارت‌آموزی
- دوره‌های آموزش مهارت‌های دیجیتال، برنامه‌نویسی، تحلیل داده، هوش مصنوعی و امنیت سایبری به طور گسترده در حال گسترش هستند.
- بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی، دوره‌های مهارت‌آموزی برای مشاغل آینده را ارائه می‌دهند.
ب) تغییر نقش‌های شغلی و ترکیب نیروی انسانی با اتوماسیون
- بسیاری از مشاغل به جای حذف کامل نیروی انسانی، ترکیبی از انسان و ماشین خواهند شد.
- به عنوان مثال، در بخش پزشکی، ربات‌های جراحی و سیستم‌های تشخیص پزشکی به پزشکان کمک می‌کنند، اما جایگزین کامل آن‌ها نمی‌شوند.
۴. اتوماسیون و افزایش بهره‌وری اقتصادی
یکی از مزایای مهم اتوماسیون، افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌های تولید و بهبود کیفیت محصولات و خدمات است که در نهایت می‌تواند باعث رشد اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید شود.
الف) افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها
- کارخانه‌ها و کسب‌وکارهایی که از سیستم‌های خودکار استفاده می‌کنند، می‌توانند محصولات بیشتری را با هزینه کمتر تولید کنند.
- کاهش هزینه‌های تولید می‌تواند منجر به افزایش رقابت‌پذیری و توسعه بازارهای جدید شود.
ب) رشد اقتصادی و ایجاد کسب‌وکارهای نوین
- سرمایه‌گذاری در فناوری‌های اتوماسیون موجب رشد صنایع نوآورانه، توسعه استارتاپ‌ها و ایجاد مشاغل جدید می‌شود.
- بسیاری از شرکت‌های فناوری، پلتفرم‌های دیجیتال و کسب‌وکارهای نوپا بر پایه سیستم‌های خودکار و هوش مصنوعی فعالیت می‌کنند.
۵. نقش دولت و سیاست‌گذاران در مدیریت تأثیرات اتوماسیون
برای اینکه اتوماسیون منجر به افزایش بیکاری نشود و فرصت‌های شغلی جدید ایجاد کند، دولت‌ها و سیاست‌گذاران باید اقدامات زیر را انجام دهند:
- سرمایه‌گذاری در آموزش و مهارت‌آموزی برای آماده‌سازی نیروی کار جهت مشاغل آینده.
- حمایت از کسب‌وکارهای نوآورانه و استارتاپ‌ها که از فناوری‌های جدید بهره می‌برند.
- ایجاد سیاست‌های حمایتی برای کارگرانی که شغل خود را از دست داده‌اند، مانند پرداخت بیمه بیکاری و ارائه دوره‌های بازآموزی.
نتیجه‌گیری: اتوماسیون؛ تهدید یا فرصت؟
اتوماسیون هم می‌تواند باعث از بین رفتن برخی مشاغل شود و هم می‌تواند فرصت‌های شغلی جدیدی ایجاد کند. تأثیر آن بر بازار کار بستگی به نحوه مدیریت تغییرات، سرمایه‌گذاری در آموزش مهارت‌های جدید و سیاست‌های حمایتی دولت‌ها و شرکت‌ها دارد.
اگرچه برخی از مشاغل سنتی ممکن است حذف شوند، اما با توسعه فناوری‌های جدید، فرصت‌های شغلی تازه‌ای در حوزه‌های دیجیتال، فناوری اطلاعات، هوش مصنوعی، تحلیل داده و نوآوری‌های صنعتی ایجاد خواهد شد. بنابراین، به جای مقاومت در برابر تغییرات، یادگیری مهارت‌های جدید و سازگاری با دنیای مدرن، کلید موفقیت در عصر اتوماسیون است.
دیدگاه شما